hücre ve organelleri

HÜCRE VE HÜCRE ORGANELLERİ 

Hücre Nedir ?

       Canlıların en küçük yapıtaşı birimine hücre denir. Bütün canlılar hücrelerden meydana gelmiştir. Bazı canlılar tek hücreli bazı canlılar çok hücrelidir. Canlıların vücut büyüklüğü artıkça hücre sayıları da artar.

       1600 lü yılların ortalarında bazı bilim insanlarının el yapımı mikroskoplarla hücreleri inceledikleri genellikle hücreyi keşfeden kişinin İngiliz bilim insanı Robert Hooke olduğu kabul edilir.

         Hücre 3 kısımda incelenir.

   1)Çekirdek 

   2)sitoplazma

   3)Hücre zarı

     HÜCRE ZARI

—Canlıdır.
—Esnektir.
—Seçici geçirgendir.
—Hücreye şekil verir ve onu korur.
—Hücrenin iç ve dış ortamı arasında madde alışverişini sağlar.
—Üzerinde por denilen delikler vardır.
Sitoplazma—  Hücrenin çekirdeği ile zarı arasında kalan yarı akışkan sıvı kısım sitoplazmadır.—Sitoplazma içersinde hücrenin hayatsal faaliyetlerini gerçekleştiren organeller bulunur.

Hücre sitoplazmasında bulunan organeller   Mitokondri

   Ribozom

   Endoplazmik retikulum

   Golgi aygıtı

   Lizozom

   Koful

   Sentrozom

   Plastitler     

   Mitokondri    

—Hücredeki görevi enerji üretmektir.

—Enerji ihtiyacının fazla olduğu kas hücrelerinde sayıları fazladır.

—Kendine has DNA sı olduğundan çoğalabilir.

—Oksijenli solunum yapan tüm hücrelerde bulunur.

Ribozom

—Hücredeki görevi protein sentezlemektir.

—Virüsler hariç tüm hücrelerde bulunur.

—mRNA, tRNA ve rRNA olmak üzere üç çeşidi bulunur.

—Ribozomlar hücrede bir organele bağlı olarak yada serbest olarak bulunurlar. Bağlı olanlar ER ye bağlıdırlar.

Golgi aygıtı

—Hücredeki görevi salgılama yapmaktır.

—Olgunlaşmış kan ve sperm hücreleri hariç tüm hücrelerde bulunur.

—Golgi aygıtı üst üste yığılmış keselerden meydana gelir.

—Golgi aygıtı tükrük bezi hücrelerinde, koku çıkaran bitki hücrelerinde çok sayıda bulunur. 

Endoplazmik Retikulum—

Hücre içinde madde dolaşımını sağlar.

— Hücre zarını çekirdek zarına bağlayan kanallardan meydana gelir. 

—Hücre bölünürken ER kaybolur.

—Üzerinde ribozom bulunanlara granüllü ER, ribozom bulunmayanlara ise granülsüz ER denir.   

    Lizozom

—Hücredeki görevi maddeleri sindirmektir.

—Akyuvarlar hariç tüm hayvan hücrelerinde bulunur.Bitki hücrelerinde ise lizozomlara benzer yapılar bulunur.

—Hücre savunmasında da etkilidirler.

 Koful—

Hücredeki görevi artık maddelerin ve besinlerin depolanmasıdır.

—Hücrede boşaltım görevini de yapar.

—Kofullar bitki hücrelerinde büyük, hayvan hücrelerinde ise daha küçüktür.

Sentrozom

Hücre bölünmesinde görev yapar.

—Sadece hayvan hücrelerinde bulunur, bitki hücrelerinde bulunmaz.

—Hücre çekirdeğinin yakınında yer alırlar.

PlastitlerYalnızca bitki hücresinde bulunur.

   1) Kloroplast

•Bitkiye yeşil rengi verir.

•İçerisinde klorofil bulunur.

•Yapraklarda bol miktarda bulunur.

•Fotosentez ile besin üretmektir.

•Fotosentez için gerekli enerji kloroplastta üretilir.

•Fotosentez solunum tersidir.

2)Kromoplast

     Bitkilere sarı, kırmızı, turuncu rengi verir.

3)Lökoplast

  Renksizdir.

•Bitkide, kök ve gövde de bulunur.

Nişasta depo eder

   Çekirdek

  —Çekirdek hücrenin hayatsal faaliyetlerini yönetir. Aynı zamanda özellikleri sonraki hücrelere aktararak kalıtsal devamlılığı sağlar.

—  Çekirdeği çıkartılan bir hücre yaşayamaz.

Hücre çeşitleri  

—Prokaryot hücre:  Tek hücreli canlılarda görülen ve düzenli bir çekirdeği olmayan (çekirdek zarı olmayan) hücre çeşididir. Bu tip hücrelerde kalıtım maddesi sitoplazma içinde dağılmış durumdadır.

—Ökaryot hücre: Düzenli zarla çevrili bir çekirdeği olan hücre tipidir. Kalıtım maddesi çekirdeğin içinde yer alır.

 Prokaryot ve Ökaryot Hücrenin Karşılaştırması

 Prokaryot—

Sentrozom bulunmaz.

—Hücre duvarı bulunur.

—Plastitler bulunur.

Ökaryot  

 —Sentrozom bulunur.

—Hücre duvarı yoktur.

—Plastitler  yoktur.

—Kofullar küçüktüR.

Hücre modeli yapalım 

   1 kutu saç jölesi (750 Ml. şeffaf)

   1 Adet cam kavanoz yada tabak.
Çeşitli büyüklükte makarna.
Mercimek

   Mor lahana

   Limon

   YAPILIŞI;     

    Jöleyi tabağa boşalttıktan sonra limonu ortaya yerleştiririz.Limon çekirdektir. Diğer malzemelerimizi de limonun etrafına yerleştiriz.Bunlarda diğer organelleri temsil eder.

Çalışma sorularımız

1.Hücre nedir?

Canlının canlılık özelliklerini gösteren en küçük yapı birimine hücre denir.

2.Hücre kaç ana bölümden oluşur?
Hücre;  hücre zarı,sitoplazma ve çekirdek olmak üzere üç bölümden oluşur.

3.Sitoplazmanın yapısı hakkında bilgi verin.
Saydam ve akıcıdır. Sitoplazmanın büyük bir kısmı sudur. Hücre zarıyla çekirdek arasını doldurur.  İçinde beslenme,solunum,boşaltım gibi yaşamsal olayların gerçekleştiği yapılar(organeller) bulunur. 

4.Hücreler genel olarak kaça ayrılır?

İkiye ayrılır. Bitki ve hayvan hücresi olmak üzere.

5.Tüm organeller hem bitki hem de hayvan hücrelerinde bulunur mu?
Hayır. Bazıları sadece hayvan hücresinde bazılarıda sadece bitki hücrelerinde bulunur.

6.Organellerden hangisi sadece bitki hücrelerinde bulunur?
Kloroplast

7.Hücre canlı mıdır?

Evet hücre canlıdır.Hücreler canlıların sahip olduğu özelliklere sahiptir.

8.Bitki ve hayvan hücrelerinin kalıtsal özelliklerini taşıyan yapılar nerde bulunur?
Hücrenin çekirdeğinde.

9.Çekirdeği olmayan canlılar da var mıdır?
Evet vardır.Bazı mikroskobik canlıların çekirdekleri olmadığı için kalıtsal özelliklerini taşıyan yapılar sitoplazmada dağınık halde bulunur.